CO TRZEBA WIEDZIEĆ O UDARZE MÓZGU?

1. Na czym polega udar mózgu?

Udar mózgu to nagłe wystąpienie objawów uszkodzenia mózgu w wyniku zaburzeń mózgowego krążenia krwi.

Udar może być spowodowany zablokowaniem tętnicy mózgowej skrzepliną lub blaszką miażdżycową, w wyniku czego następuje zatrzymanie dopływu krwi do mózgu. Mówimy wtedy o udarze niedokrwiennym.

Do udaru krwotocznego dochodzi wtedy, gdy w wyniku pęknięcia słabego lub uszkodzonego naczynia krwionośnego, tętniaka lub guza mózgu, dochodzi do wylewu krwi do mózgu albo do przestrzeni między mózgiem a czaszką (krwotok podpajęczynówkowy).

Udary niedokrwienne występują częściej i stanowią 85% wszystkich przypadków udarów mózgu. Udary krwotoczne stanowią 15% wszystkich udarów, ale mają zwykle cięższy przebieg, a leczenie jest bardziej skomplikowane i czasem wymaga interwencji chirurgicznej.

W Polsce co roku dochodzi do 70 tysięcy udarów. Wiele z nich kończy się zgonem lub znaczną niepełnosprawnością chorego.

2.Kogo dotyczy udar mózgu?

Udar mózgu może dotyczyć ludzi w różnym wieku, chociaż częściej występuje u osób starszych po 60 roku życia. Przyczyną występowania udaru u młodych ludzi mogą być: choroby i wady serca oraz skłonność do tworzenia zakrzepów w naczyniach krwionośnych, rozwarstwienie tętnic mózgowych samoistne lub powstałe w wyniku wypadków komunikacyjnych albo urazów doznanych w trakcie uprawiania sportu czy intensywnych ćwiczeń fizycznych. Na ryzyko wystąpienia udaru narażone są również młode osoby z wrodzoną skłonnością do nadkrzepliwości palące papierosy.

Do wystąpienia udaru może przyczynić się również:

• długotrwała antykoncepcja bez kontroli medycznej,
• cukrzyca,
• otyłość,
• nadużywanie alkoholu,
• niewłaściwa dieta,
• stres i brak aktywności fizycznej.

3.Jakie czynniki mają wpływ na wystąpienie udaru mózgu?

Ryzyko udarów zwiększa się wraz z wiekiem i statystycznie dotyczy częściej mężczyzn niż kobiet w przedziale wiekowym od 45 do 70 lat. Przyczyną udaru mogą być również choroby genetyczne. Pozostałe czynniki ryzyka wystąpienia udarów są związane z zaniedbaniem zdrowia i niewłaściwym trybem życia, czyli zależą od nas samych.

Są to:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroba niedokrwienna serca,
• migotanie przedsionków,
• cukrzyca,
• miażdżyca,
• przewlekły stres,
• sięganie po używki i środki psychoaktywne,
• błędy żywieniowe połączone z brakiem ruchu, nadwagą i otyłością.

W przypadku wystąpienia wymienionych chorób i pozostałych czynników ryzyka udaru warto podjąć odpowiednie leczenie, wprowadzić właściwą dietę, zacząć prowadzić zdrowy tryb życia, dołączyć aktywność fizyczną i poszukać optymalnych dla siebie metod rozładowania napięcia psychicznego spowodowanego stresem.

4.Jak rozpoznać udar mózgu?

Objawy udaru zależą od jego rodzaju, rozległości i miejsca uszkodzenia komórek mózgowych.

Udarom zazwyczaj towarzyszą następujące dolegliwości:

• uczucie ogromnego zmęczenia,
• silne zawroty głowy,
• nagłe osłabienie, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, senność lub utrata przytomności,
• niedowład kończyny górnej lub dolnej (albo obu) po jednej stronie ciała, drętwienie, mrowienie, brak czucia kończyny lub palców, sztywność karku,
• mocny, przeszywający ból głowy (zazwyczaj przy udarze krwotocznym),
• ból twarzy, uczucie silnego ukłucia w połowie twarzy,
• osłabienie mięśni twarzy, opadnięcie kącika ust lub powieki po jednej stronie twarzy,
• osłabienie mięśni języka i gardła, trudności w przełykaniu i mówieniu,
• problemy z oddychaniem, czkawka,
• zaburzenia widzenia, brak ostrości, podwójne widzenie lub utrata widzenia (najczęściej w jednym oku),
• bóle żołądka, nudności, wymioty,
• dezorientacja,
• brak rozumienia mowy, problemy z mówieniem,
• napad padaczkowy,
• arytmia serca.

Może się zdarzyć, że nie zapamiętamy wszystkich objawów udaru mózgu wymienionych powyżej. Ważna jest jednak znajomość kilku podstawowych oznak , które możemy sprawdzić u innych osób z podejrzeniem udaru w następujący sposób:

• Jeżeli osoba, u której podejrzewamy udar mózgu, jest przytomna, pytamy o jej imię i nazwisko lub prosimy o powtórzenie jakiegoś zdania np.:” Dzisiaj jest bardzo ładna pogoda”. Jeśli osoba nie potrafi podać swoich danych, mówi bardzo niewyraźnie, bełkotliwie albo nie jest w stanie powtórzyć prostego zdania, to znaczy, że ma udar mózgu. Objaw-zaburzenia mowy.

• Prosimy, aby osoba uśmiechnęła się do nas lub wysunęła język. Jeśli przechodzi udar, nie będzie umiała tego zrobić. Objaw-niedowład mięśni twarzy.

• Prosimy, żeby osoba podniosła jednocześnie obie ręce do góry. Jeśli przechodzi udar, to albo tego nie zrobi, albo podniesie tylko jedną rękę. Możemy również sprawdzić siłę ucisku naszej ręki przez chorego. Brak siły w jednej ręce sugeruje udar. Objaw-niedowład jednej strony ciała.

• Jeśli zauważymy zmianę w mimice twarzy (wykrzywienie ust, opadnięcie kącika powieki), słanianie się na nogach, upuszczanie przedmiotów i brak koordynacji ruchowej, możemy podejrzewać, że osoba ta właśnie przechodzi udar mózgu.

5. Co należy zrobić w przypadku wystąpienia objawów udaru mózgu?

Jeżeli zauważymy u siebie lub u innej osoby kilka z wymienionych wyżej objawów należy natychmiast wezwać pogotowie. Osoba, która przechodzi udar mózgu, powinna jak najszybciej dotrzeć do szpitala, gdzie w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia objawów musi otrzymać lek rozpuszczający zakrzep albo zamykający lub zwężający naczynia krwionośne. Liczy się czas rozpoczęcia leczenia. Tylko szybkie podanie leków może ograniczyć skutki uszkodzenia mózgu wywołane udarem.

Udar mózgu to stan zagrożenia życia. Komórki mózgowe są bardzo wrażliwe na niedotlenienie i obumierają już po 4 minutach od wystąpienia udaru. Nie wolno czekać, aż objawy ustąpią. Szybkie rozpoczęcie leczenia może uratować życie lub uchronić chorego przed ciężką niepełnosprawnością.

Osobie, która przechodzi udar mózgu, nie wolno podawać nic do picia ani do jedzenia. Nie należy zostawiać chorego samego w trakcie dzwonienia po karetkę pogotowia, nie wolno ulegać panice, krzyczeć, denerwować się, ponieważ takie zachowanie może pogorszyć stan osoby przechodzącej udar. Należy obserwować chorego, uspokajać go i utrzymywać z nim kontakt do przyjazdu ratowników z pogotowia.

Jeżeli objawy udaru zauważymy u siebie, nie możemy czekać, aż same ustąpią, bagatelizować ich lub upatrywać przyczyny jedynie w przemęczeniu. Należy natychmiast wezwać pogotowie lub poprosić o to inne osoby, jeżeli sami nie możemy tego zrobić.

Trzeba pamiętać, że ignorując objawy udaru, narażamy własne życie i zdrowie.

Na tragiczne skutki związane z udarem mózgu narażone są najczęściej osoby, które mieszkają same. W przypadku wystąpienia udaru taka osoba pozbawiona jest pomocy oraz możliwości szybkiego dotarcia do szpitala, a tym samym skutecznego leczenia. Zdarza się często, że wtedy udar kończy się zgonem lub bardzo głęboką niepełnosprawnością.

Każdy z nas może znaleźć się w sytuacji, w której trzeba będzie odpowiednio zareagować, żeby pomóc osobie z udarem mózgu. Statystyki potwierdzają wzrost zachorowań na udar w ostatnich latach. Obliczono, że w Polsce co 8 minut ktoś przechodzi udar mózgu.

6. Jak ograniczyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu?

Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia udaru i jednocześnie właściwie zadbać o swoje zdrowie, należy przestrzegać kilku zasad:

• dbać o prawidłową dietę, wagę ciała i aktywność fizyczną (w przypadku osób starszych może być to codzienny krótki spacer),
• kontrolować ciśnienie krwi,
• w przypadku chorób serca, cukrzycy, miażdżycy itp. stosować odpowiednią dietę i leczenie,
• rzucić palenie,
• nie nadużywać alkoholu,
• odpoczywać i zadbać o odpowiednią ilość snu,
• unikać sytuacji stresowych (odpuścić, jeśli nie mamy na coś wpływu),
• zwolnić tempo życia (nie wszystko dzisiaj i od razu),
• znaleźć czas na rozwijanie swoich pasji i zainteresowań oraz na spotkania z bliskimi ludźmi.